Goede leerdoelen en succescriteria opstellen: dit is het geheim
Hoe vaak stap jij je klaslokaal in zonder ook maar enig idee van wat je dat uur gaat doen? Waarschijnlijk komt het niet of nauwelijks voor dat je onvoorbereid je les start. Je gebruikt een lesmethode, hebt zelf een planning gemaakt of werkt met doelen voor iedere les. Maar deel je die ook met je studenten? Goede leerdoelen en succescriteria opstellen én delen met studenten is een mooie stap in de route naar formatief evalueren. Alleen, hoe doe je dat, een goed leerdoel opstellen?
Waarom zou je leerdoelen en succescriteria opstellen?
Laten we bij het begin beginnen: waarom zou je leerdoelen en succescriteria willen opstellen voor je studenten? Wat winnen je studenten (en jij) daarmee?
Leerdoelen en succescriteria helpen studenten om de controle over hun leerproces in eigen hand te houden. Met leerdoelen weten ze wat ze moeten leren, waarom ze dat moeten leren én wat ze daarmee kunnen. Ze begrijpen beter waar ze mee bezig zijn en waarom ze bepaalde taken moeten doen. Daardoor krijgen ze die oh zo belangrijke controle over hun eigen leerproces en dat werkt motiverend; een belangrijk onderdeel in het proces naar zelfregulerend leren.
Succescriteria zijn essentieel om samen met studenten vast te kunnen stellen wanneer een leerdoel behaald is. Succescriteria beschrijven hoe studenten hun leerdoelen kunnen bereiken en over welke vaardigheden ze moeten beschikken om dat te kunnen.
Vergis je niet, leerdoelen en succescriteria zijn er niet puur voor de studenten, ook voor jou als docent bieden ze houvast. Het is een uitgangspunt voor je lessen; een kapstok waaraan je jouw les kan opbouwen. Bovendien zijn leerdoelen en succescriteria het eerste stapje richting gepersonaliseerd onderwijs en formatief evalueren.
De beste tips om aan de slag te gaan met feedback direct in je mailbox?
Meld je aan voor onze nieuwsbrief. Je krijgt dan van ons elke maand een mailtje met concrete tips voor meer feedbackgedreven onderwijs.
Leerdoelen op verschillende niveaus
Leerdoelen zijn er op verschillende niveaus. Zo zijn er doelen die opgesteld worden op landelijk niveau, door organisaties als het SLO en leerdoelen die schoolbreed of vakspecifiek vormgegeven worden. Als de leerdoelen in jouw vaksectie bepaald worden, kun je deze gebruiken in de specifieke thema leerdoelen of de leerdoelen per les. Door de langetermijn leerdoelen te vertalen naar kleinere, behapbare doelen die studenten laten zien wat ze per periode, per week of zelfs per les moeten kunnen, maak je het leerproces helder. Het is voor studenten duidelijk waar ze aan werken en dat motiveert! Hoe kun je goede leerdoelen en succescriteria opstellen?
Nu je weet waarom het zo belangrijk is om te werken met leerdoelen en succescriteria, is het tijd voor het echte werk; met deze vier aandachtspunten stel je goede leerdoelen en succescriteria op:
1. Wat wil je bereiken?
Een goed leerdoel beschrijft wat een student in een bepaalde periode moet kennen of kunnen, niet perse hoe hij dat gaat doen. Met succescriteria beschrijf je juist wél de onderliggende stappen die een student moet zetten om het leerdoel te behalen.
2. Let op de formulering
Focus bij het schrijven van leerdoelen op de daadwerkelijke doelen, niet op activiteiten die tijdens de les gedaan moeten worden. Dus ‘Na deze les...’ of ‘Na deze themaweek...’ en niet ‘In de les leert...’ of ‘In deze les oefenen we...’.
3. Gebruik het achterliggende doel
Leerdoelen en succescriteria staan meestal niet op zichzelf, ze werken altijd toe naar bijvoorbeeld een langetermijndoel. Bijvoorbeeld:
Langetermijndoel: De student kan een zakelijke tekst schrijven.
Leerdoel: De student kan een zakelijke brief schrijven.
Succescriteria: De student kan formeel taalgebruik toepassen.
Hiermee maak je de leerdoelen extra waardevol voor studenten, omdat ze duidelijk hun eigen progressie ten opzichte van het langetermijndoel kunnen meten. Ze krijgen inzichtelijk welke stappen ze al gezet hebben en wat ze nog moeten doen om dat doel te halen.
4. Kies voor verschillende soorten leerdoelen
Leerdoelen en succescriteria zijn niet allemaal specifiek gericht op jouw vakinhoud. Sterker nog, idealiter stel je ook leerdoelen op waarmee studenten werken aan het leerproces én zelfregulerend leren. Je kunt leerdoelen opstellen voor:
1. De activiteit: hoe goed de taak uitgevoerd is
2. Het leerproces: wat de student moet doen om de taak uit te voeren
3. Zelfregulering: plannen en zelf-monitoring.
Met name de laatste twee soorten leerdoelen zijn belangrijk voor de student om de aangeleerde vaardigheden te vertalen naar andere situaties. Bij andere vakken moet er bijvoorbeeld ook een werkstuk gemaakt worden of geleerd worden voor een toets. De leerdoelen die jij voor jouw lessen ontwikkelt, dragen dus niet alleen bij aan de ontwikkeling van studenten voor jouw vak, maar ook aan hun algehele ontwikkeling.
De rol van feedback bij leerdoelen en succescriteria
Leerdoelen op zich zijn geen doel, maar een middel. Je stelt geen leerdoelen op om simpelweg met leerdoelen te werken. Je gebruikt ze om iets te bereiken, bijvoorbeeld dat studenten zelfstandiger kunnen werken, gemotiveerder zijn of als je aan de slag wilt gaan met formatief toetsen.
Zonder leerdoelen en succescriteria kun je namelijk geen goede feedback geven. Feedback die juist zo belangrijk is voor studenten om te herkennen waar ze nog aan moeten werken. Leerdoelen en succescriteria maken dit proces heel helder, omdat een student zelf kan zien waar de verbeterpunten liggen. Bovendien is feedback op basis van leerdoelen vaak al automatisch wat positiever, omdat het laat zien waar studenten nog aan moeten werken, in plaats van alleen maar benoemen waar de fouten zitten.
Het niveau waarop je feedback geeft, is weer afhankelijk van het niveau van de leerdoelen en succescriteria die in stap 4 genoemd werden. Als je bij het formuleren van de leerdoelen en succescriteria al rekening houdt met deze niveaus, kun je je feedback waardevoller maken voor de student. Hij of zij kan met deze feedback dan niet alleen zijn vaardigheden voor jouw vak verbeteren, maar de feedback óók inzetten voor andere vakken én het zelfs buiten school gebruiken.
Goede leerdoelen en succescriteria helpen studenten dus in hun ontwikkeling omdat ze daarmee meer inzicht krijgen in waar ze nog aan moeten werken. Bovendien helpt het om de stap naar formatief evalueren kleiner te maken.